Enerji ihtiyacı, dünyada ve özellikle ülkemizde, hızla gelişen teknolojik yenilikler ile birlikte gün geçtikçe artmaktadır. İhtiyaca paralel olarak enerji açığı da artmakta. Özellikle ülkemizde üretilen enerjinin yaklaşık %35' inin kullanılamadan yok olması da bu açığı kapatmak için yapılacak olan çalışmaların önemini daha da arttırmaktadır.
Enerji ihtiyacını büyük sıkıntılara düşmeden, mevcut tesislerle ihtiyacı karşılamak için alınacak teknik önlemlerin başında Reaktif Güç Kompanzasyonu gelmektedir. Önemli ölçüde gerilim düşmesine ve güç kaybına neden olan, enerji iletim hatlarını ve transformatörleri boş yere yükleyen Reaktif gücün önlenmesi önemli bir adım olabilir.
Üretici ve tüketicilere kompanzasyonun önemi anlatılarak bu konuda bilinç oluşturulabilir. Böylece ülkemizdeki enerji kayıplarının azaltılması sağlanabilir. Sadece enerji kaybı değil, işletmeler tarafından fazladan ödenen enerji harcamaları giderilmiş olur. Elektrik enerjisine olan ihtiyacın her geçen gün biraz daha artması ve enerji üretiminin gittikçe pahalılaşması, kullanılan enerjinin kaliteli ve verimli şekilde değerlendirilmesi bizi zorunlu kılmaktadır.
Nedir?
Enerji ihtiyacı için şebekeye bağlı bir alıcı, eğer bir motor, bir transformatör veya bir floresan lamba ise, bunlar manyetik alanlarını oluşturabilmek için, bağlı oldukları şebekeden bir reaktif akım çekerler.
Santralde üretilen bir enerji, aktif ve reaktif akım adı altında en son alıcıya kadar beraberce gelmektedir. İş yapmayan, sadece motorda manyetik alan doğurmaya yarayan reaktif akım, trafoda, tablo, şalterler ve kabloda lüzumsuz yere kayıplara neden olmaktadır.
Elektrik Piyasası Müşteri Hizmetleri Yönetmeliği Beşinci Bölüm Madde 16 ’ ya göre kurulu gücü 50 KVA’nın altında olan müşteriler için çektikleri aktif gücün %33 ünü aşan endüktif reaktif güç tüketimi, %20 sini aşacak şekilde sisteme kapasitif reaktif enerji vermeleri ; 50 KVA üzeri kullanıcılarda ise aktif gücün %20 sini aşan endüktif reaktif güç tüketimi, %15 ini aşacak şekilde sisteme kapasitif reaktif enerji vermeleri halinde reaktif güç bedeli ödemekle yükümlüdürler. Bu nedenle belirlenen reaktif güç sınırları aşılması durumunda reaktif güç tüketim bedeli uygulanmaktadır.
Reaktif Ceza Nasıl Hesaplanır?
Reaktif Ceza hesaplaması için çeşitli verilere ihtiyaç vardır. Eğer reaktif güç kompanzasyonu yapılacak tesiste sadece kurulu güce dair bilgi varsa elimizde hesaplama aşağıdaki gibi yapılır. Örneğin; tesiste 500 kW kurulu gücü olduğunu dışında bir bilgimiz yok. O zaman eşzamanlılık katsayısı 0,60 alınarak
P = 500 kW * 0,60 = 300 kW bulunur.
Güç katsayısı 0,6’den 0,97’ye çıkarılacağından;
S1 = P/cosφ1 = 300 Kw/0,7 = 428 kVA
Q1 = = 306 kVAR
Aynı şekilde;
S2 = P/cosφ1 = 300 Kw / 0,97 = 309 kVA
Q2 = = 78 kVAR
Q1 ve Q2 bulunduktan sonra hemen kondansatör hesabını yapabiliriz.
Qc = Q1-Q2 = 306–78 = 228 kVAR Kondansatör gerekli
Reaktif Ceza Oranları
Bağlantı gücü 9 KVA üzerinde olan tesislerde reaktif enerjisi ölçmek için kombi sayaç takılması zorunluğu bulunmaktadır.
Bağlantı gücü 50 KVA üzerinde olan tesisler için kompanzasyon zorunludur.
Bağlantı gücü 50 KVA altında olan tesisler için endüktüf reaktif ceza sınırı %33
Bağlantı gücü 50 KVA altında olan tesisler için kapasitif reaktif ceza sınırı %20
Bağlantı gücü 50 KVA üzerinde tesisler için endüktüf reaktif ceza sınırı %20
Bağlantı gücü 50 KVA altında olan tesisler için kapasitif reaktif ceza sınırı %15’tir.
Reaktif Ceza Nedir? Nasıl Engellenir?
Endüktif elektrik yüklerin kullanıldığı yerlerde şebekeden ihtiyaçtan fazla bir reaktif güç çekilir, belli süreliğine depo edilir ve sonrasında tekrar şebekeye geri iade edilir. Bu reaktif güç alışverişi, şebeke gerilimi ile yük arasında sürekli olarak gerçekleşir. Motor, bobin, transformatör, kaynak makinesi, floresan lamba balastı gibi yüklerin çok olduğu sanayi tesisleri ve binalarda ortaya çıkan reaktif güç, istenmeyen bir enerjidir. Reaktif gücün seviyesi belli noktayı aşması halinde ceza ödenir.
Reaktif gücün belirlenen limit değerlerde tutulabilmesi için kompanzasyon panoları kullanılır. Enerji akımına göre kompanzasyon panoları içerisinde bulunan kondansatörler, belirli kademelerde devreye girer ya da devreden çıkar. Durumun kontrol altında tutulması için şebekenin izlenmesi ve reaktif güç seviyesinin sürekli olarak takip edilmesi gerekir. Enerji takibi yazılımları ile bir kompanzasyon panosunun kurulması, mevcut kondansatörlerin değiştirilmesi veya kompanzasyon kapasitesinin artırılması gibi önlemlerle elektrik faturalarında reaktif bedel olarak görünen cezanın önüne geçilmiş olur.
